Μαΐου 2024

Ατμοσφαιρική ρύπανση: Νέα ανώτατα όρια από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η συνεισφορά των Μεταφορών

Του Δρα Ανδρέα Χατζηχαμπή,
Επιστημονικού Διευθυντή του Κυπριακού Κέντρου Περιβαλλοντικής Έρευνας και Εκπαίδευσης (ΚΥΚΠΕΕ)
Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την Περιβαλλοντική Πολιτότητα

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ο σημαντικότερος περιβαλλοντικός κίνδυνος για την υγεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Η αναγκαιότητα περιορισμού των εκπομπών αέριων ρύπων κρίνεται ως επιτακτική αφού σύμφωνα με πηγές της ΕΕ, η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί κάθε χρόνο πάνω από 400.000 πρόωρους θανάτους εντός της Ένωσης. Επομένως, είναι προφανές ότι μη συμμόρφωση με τα ισχύοντα επιτρεπόμενα όρια εκπομπών αέριων ρύπων εμποδίζει την καλύτερη ποιότητα ζωής των Ευρωπαίων πολιτών. Επίσης, στην ΕΕ το οικονομικό κόστος από την ατμοσφαιρική ρύπανση σε ό,τι αφορά τις επιπτώσεις στην υγεία ανέρχεται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ.

Τα αιωρούμενα σωματίδια, το διοξείδιο του αζώτου, το διοξείδιο του θείου και το τροποσφαιρικό όζον είναι οι ατμοσφαιρικοί ρύποι που ευθύνονται για τους περισσότερους από τους εν λόγω πρόωρους θανάτους, προκαλώντας περισσότερους από 1.000 κατά μέσο όρο κάθε ημέρα στην ΕΕ, αριθμός ο οποίος είναι υπερδεκαπλάσιος των θυμάτων τροχαίων δυστυχημάτων. Τον Απρίλιο του 2024, το Ευρωκοινοβούλιο υπερψήφισε νέα ανώτατα όρια που αντικαθιστούν τους ισχύοντες κανόνες των ετήσιων ανώτατων ορίων εθνικών εκπομπών της αντίστοιχης ευρωπαϊκής Οδηγίας 2008/50/ΕΚ. Το αναθεωρημένο πλαίσιο κανόνων αποσκοπεί στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην ΕΕ για ένα υγιές περιβάλλον, σύμφωνα με το όραμα της ΕΕ για μηδενική ρύπανση έως το 2050. Τα νέα όρια κρίθηκαν αναγκαία ώστε η ατμοσφαιρική ρύπανση να μην είναι πλέον επιβλαβής για την υγεία, τα φυσικά οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα.

Η ρύπανση θα μειωθεί κατά το ήμισυ σε ολόκληρη την ΕΕ, αφού οι επικαιροποιημένοι κανόνες βελτιώνουν την παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα και προστατεύουν αποτελεσματικότερα τις ευάλωτες ομάδες. Οι νέοι κανόνες καθορίζουν αυστηρότερα όρια και τιμές-στόχους για το 2030 για τους ρύπους που έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία, συμπεριλαμβανομένων των αιωρούμενων σωματιδίων (PM2.5, PM10), του διοξειδίου του αζώτου (NO2) και του διοξειδίου του θείου (SO2).

Τα όρια τέθηκαν ως εξής:


Τα κράτη μέλη μπορούν να ζητήσουν την αναβολή της προθεσμίας για το 2030 κατά δέκα έτη κατ’ ανώτατο όριο, εφόσον πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Ωστόσο, εάν παραβιαστούν οι νέοι εθνικοί κανόνες, όσοι πλήττονται από την ατμοσφαιρική ρύπανση θα έχουν τη δυνατότητα να προσφύγουν στη δικαιοσύνη και οι πολίτες μπορούν να λάβουν αποζημίωση σε περίπτωση που υπάρχουν επιπτώσεις στην υγεία τους. Θα δημιουργηθούν επίσης περισσότερα σημεία δειγματοληψίας για την ποιότητα του αέρα στις πόλεις και οι επί του παρόντος κατακερματισμένοι δείκτες ποιότητας του αέρα σε ολόκληρη την ΕΕ θα καταστούν συγκρίσιμοι, σαφείς και διαθέσιμοι στο κοινό. 

Έρευνα έδειξε ότι στην Κύπρο, περίπου 400 πρόωροι θάνατοι και απώλεια 8,000 χρόνων ζωής κάθε χρόνο οφείλονται στην ατμοσφαιρική ρύπανση από τα αιωρούμενα σωματίδια (ΑΣ). Δηλαδή, κάτι περισσότερο από ένας άνθρωπος πεθαίνει κάθε μέρα λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από τα αιωρούμενα σωματίδια στην πατρίδα μας. Δραματικές οι συνέπειες στην Οικονομία, την Κοινωνία και τη Δημόσια υγεία. Σύμφωνα με την ΕΕ για τα αυξημένα επίπεδα αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα (από ανθρωπογενή αίτια), το 33% οφείλεται στις μεταφορές, το 19% στην βιομηχανία και ποσοστό 20% στην ηλεκτροπαραγωγή.

Χρειαζόμαστε άμεσα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς (ΜΜΜ) Σταθερής Τροχιάς (Τραμ μέσα στις πόλεις, Τρένα ή Μετρό μεταξύ των πόλεων) όπως όλες οι Ευρωπαϊκές χώρες αλλά και ένα συνολικό σχεδιασμό για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Τα ΜΜΜ είναι δικαίωμα για τον κάθε πολίτη και υποχρέωση ενός κοινωνικού κράτους όπως είναι η παιδεία και η υγεία. Λαμβανομένου δε υπόψη ότι τα καύσιμα για τα ιδιωτικά οχήματα αυξάνονται συνεχώς είναι αδήριτη ανάγκη να δημιουργηθούν ΜΜΜ σταθερής τροχιάς όπως τα τραμ και τα τρένα που θα εξασφαλίσουν πιο οικονομική και ειφόρα μετακίνηση των πολιτών. Το τοπίο των μεταφορών στην Κύπρο χρειάζεται να αλλάξει ριζικά με εισαγωγή ΜΜΜ σταθερής τροχιάς και Αειφόρο Αστική και Υπεραστική Κινητικότητα λαμβάνοντας υπόψη ότι κάποια μέσα που προωθούνται (π.χ. λεωφορεία) δεν απολαμβάνουν της εμπιστοσύνης των συμπολιτών μας.

Η λύση με την προώθηση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων ή και των υβριδικών είναι προς τη σωστή κατεύθυνση γιατί μειώνει την ατμοσφαιρική ρύπανση ωστόσο δεν μειώνει την κυκλοφοριακή συμφόρηση και ταλαιπωρία, τη ρύπανση από τα ελαστικά, την ηχορύπανση, το άγχος και την απώλεια ωρών μέσα στους δρόμους.

Ουσιώδες σε αυτή τη μετάβαση είναι η μεγαλύτερη υποστήριξη από την ΕΕ και εθνικούς πόρους για επενδύσεις σε αστικές και υπεραστικές μεταφορές με βάση τους πρόσφατα διαθέσιμους δείκτες βιώσιμης αστικής κινητικότητας, με αυξημένες πιστώσεις και σαφείς κανόνες που να εφαρμόζονται στις αστικές περιοχές και με ενισχυμένη συμμετοχή των πόλεων και των πολιτών στη λήψη αποφάσεων. Η δημιουργία ενός πολυτροπικού, βολικού και αξιόπιστου συστήματος κινητικότητας θα μειώσει την ατμοσφαιρική ρύπανση αλλά και θα έχει μια σειρά από άλλα ευεργετικά αποτελέσματα στην υγεία, την κοινωνία, την οικονομία, το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα.

Το τραμ και σιδηρόδρομος στο Λουξεμβούργο είναι όλα δωρεάν για όλους τους πολίτες. Μια χώρα με μόνο 640,000 κατοίκους έχει ένα εκτεταμένο δίκτυο με τα τραμ και τον σιδηρόδρομο να παρέχουν συχνές διαδρομές ανά 5-10 λεπτά. Έτσι η χώρα εξασφάλισε τις αειφόρες μεταφορές της, χωρίς μποτιλιαρίσματα, καθυστερήσεις ωρών, καθημερινό άγχος και εκνευρισμό των πολιτών, απώλεια εργατοωρών, ρύπους αξίας εκατομμυρίων, σημαντικό οικονομικό κόστος για τους πολίτες και ρύπανση και πρόωρους θανάτους. 

Αυτή ίσως να είναι η λύση και για την Κύπρο με πληθυσμό και έκταση πολύ μεγαλύτερη από το Λουξεμβούργο. Η Κύπρος, μια χώρα με σχεδόν 1 εκατομμύριο πληθυσμό και με 3 εκατομμύρια τουρίστες μπορεί και πρέπει να έχει τραμ, τρένα και μετρό. Όσο επενδύουμε σε κατασκευή δρόμων και σε ιδιωτικά αυτοκίνητα δεν θα μπορέσουμε να λύσουμε το κυκλοφοριακό. Ιδιαίτερα στις δύο μεγαλύτερες πόλεις της χώρας μας σε Λεμεσό και Λευκωσία. Επίσης, η σύνδεση των πόλεων, των αεροδρομίων και των λιμανιών με σιδηρόδρομο ή μετρό θα αλλάξει το τοπίο των μεταφορών, το τοπίο της εργασίας και της μετακίνησης στην χώρα όταν για παράδειγμα η μετακίνηση από Λευκωσία σε Λεμεσό και το αντίστροφο θα είναι κάτω από 20 λεπτά και θα οδηγήσει αναγκαστικά και στην αυξημένη χρήση των λεωφορείων ή και των ποδηλάτων εντός των πόλεων μας. Ζητούμενο είναι  η μηδενική ρύπανση μέχρι το 2050 τόσο στην ΕΕ όσο και στην Κύπρο. Γι’ αυτό και η Κύπρος είναι ιδιαίτερα να σημαντικό να καταρτήσει σήμερα έναν οδικό χάρτη και μια εθνική στρατηγική για την αλλαγή του τοπίου των μεταφορών μέχρι το 2050. Έτσι το 2050 θα πρέπει να είναι η χρονιά ορόσημο για τη λειτουργία των τραμ, τρένων και μετρό στην Κύπρο. Ας μη ξεχνάμε ότι περισσότερο από το 40% των εκπομπών οξειδίων του αζώτου προέρχονται από οδικές μεταφορές και περίπου το 40% των πρωτογενών ΑΣ2.5 προέρχονται από τον κλάδο των μεταφορών.

Η ΕΕ θα πρέπει να υποστηρίξει αυτούς τους στόχους με τις αντίστοιχες πολιτικές και τα αναγκαία χρηματοδοτικά εργαλεία, λαμβάνοντας υπόψη ότι η Κύπρος, ως νησί, δεν μπορεί να επωφεληθεί από τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό TEN-T regulation ούτε και από τον νέο μηχανισμό Connecting Europe Facility (CEF) – το Πρόγραμμα συγκοινωνιών. Είναι αναγκαία η άμεση προώθηση και χρηματοδότηση λύσεων μείωσης της κυκλοφορίας ως μέσο για ασφαλέστερες, πιο ανθεκτικές, κλιματικά ουδέτερες και βιώσιμες πράσινες πόλεις.

Λεωφ. Φραγκλίνου Ρούσβελτ 170, 3045 Λεμεσός | Κύπρος

Τηλ. : +35725855000 | Φαξ : +35725661655 | Email : info@limassolchamber.eu

Copyright © 2024 Limassol Chamber of Commerce & Industry - All Rights Reserved | Developed and Hosted by Simplex - Cyprus Web Development, Cyprus Hosting

Green Offices Logo

-