Ο 20ός αιώνας σημαδεύτηκε διεθνώς από μια ταχεία και συχνά άναρχη αστική ανάπτυξη, με αποτέλεσμα στην εμφάνιση «συμπιεσμένων» πόλεων με πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα. Η ζωή στις πυκνοκατοικημένες πόλεις τείνει να αυξήσει τις πιέσεις που ασκούν οι αστικοί οικισμοί στο περιβάλλον. Ως αποτέλεσμα έχουμε την εμφάνιση διαφόρων περιβαλλοντικών προβλημάτων στις πόλεις, όπως για παράδειγμα η ατμοσφαιρική ρύπανση, η ρύπανση των υδάτων, ο θόρυβος, η έλλειψη πρασίνου, που έχουν άμεσα ή έμμεσα επιπτώσεις στην υγεία και στην ποιότητα ζωής των πολιτών.

Ως απάντηση σε αυτά τα περιβαλλοντικά προβλήματα στο αστικό περιβάλλον, κατά την προηγούμενη δεκαετία, πολλές πόλεις διεθνώς έχουν εφαρμόσει διάφορες πράσινες πολιτικές και έτσι έχουν μεταμορφωθεί σταδιακά σε «πράσινες πόλεις». Η έννοια της «πράσινης πόλης» είναι μια από τις σχετικά πιο πρόσφατες καινοτομίες που εφαρμόζονται ανά τον κόσμο για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλούνται από ένα διάσπαρτο και ακανόνιστο μοντέλο ανάπτυξης της πόλης. Μια πράσινη πόλη θεωρείται ως ένα αστικό δομικό μοντέλο, το οποίο διασφαλίζει την ποιότητα του περιβάλλοντος και την ποιότητα ζωής μέσω της εφαρμογής διαφόρων πράσινων πολιτικών. Ο πρωταρχικός στόχος της εφαρμογής των περιβαλλοντικών πολιτικών για τις πράσινες πόλεις είναι επομένως η βελτίωση της ποιότητας της ζωής των πολιτών και η προστασία του περιβάλλοντος, με την υιοθέτηση συμπεριληπτικών και συμμετοχικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων. 

Ωστόσο, η ύπαρξη ενός ευρέος φάσματος των πράσινων πολιτικών καθώς και ενός ευρέος φάσματος των περιβαλλοντικών και ετερογενών προκλήσεων που αντιμετωπίζει μια πόλη έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη διάφορων ορισμών και προσεγγίσεων για το τι είναι οι «πράσινες πόλεις». Μερικές πράσινες πόλεις ενσωματώνουν κοινωνικοοικονομικές πολιτικές, περιβαλλοντικές υποδομές, ενώ άλλες επικεντρώνονται κυρίως στις περιβαλλοντικές πτυχές της πόλης. Άλλες προσεγγίσεις πάλι περιλαμβάνουν πολιτικές για την «ανθεκτικότητα» των πόλεων σε φυσικές καταστροφές, για την ενσωμάτωση των τεχνολογιών ΤΠΕ ή και στρατηγικές όπως τα σχέδια κινδύνου για καταστροφές ή για σοβαρές μολυσματικές ασθένειες. Άλλες πράσινες πόλεις εφαρμόζουν πολιτικές για να μειώσουν το περιβαλλοντικό κόστος και να εξασφαλίσουν την πρόοδο υιοθετώντας μια πράσινη οικονομία.

Επιπλέον, κάποιες πράσινες πόλεις υιοθετούν πολιτικές βιωσιμότητας και πολιτικές που σχετίζονται με τις μεταφορές, το νερό, την κλιματική αλλαγή, την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας καθώς και τη διαχείριση της ρύπανσης και των αποβλήτων. Όποιες όμως και αν είναι οι πολιτικές που υιοθετούνται σε μια πράσινη πόλη, κρίσιμης σημασίας αποτελεί η εμπλοκή των πολιτών ατομικά ή συλλογικά μέσω π.χ. οργανισμών και επιχειρήσεων.

Στην Κύπρο οι πόλεις μας μετά την τραγωδία του 1974 ακολούθησαν μια έντονη αστικοποίηση και δόμηση που πολλές φορές πήρε τη χιονοστιβάδα της άναρχης δόμησης με πολλαπλές επιπτώσεις στο αστικό τοπίο και το περιβάλλον. Το κυκλοφοριακό πρόβλημα, η ατμοσφαιρική ρύπανση, ο θόρυβος, οι ανεπαρκείς υποδομές (π.χ. υποδομές όμβριων υδάτων), η απουσία χώρων αστικού πρασίνου (σε ορισμένες περιπτώσεις κάτω από το 4%), η ανεπάρκεια των δημόσιων συγκοινωνιών, η απουσία των ΑΠΕ, η απουσία των «ήσυχων» περιοχών, ο υπερτουρισμός ορισμένων περιοχών και άλλα προβλήματα απομάκρυναν τις πόλεις μας από την αρχή της βιωσιμότητας και αειφορίας και οδήγησαν σε πόλεις με μεγάλο ανθρακικό αποτύπωμα.

Σε αυτό το ζοφερό τοπίο παρουσιάστηκε η πρωτοβουλία των Παγκύπριων Βραβείων Πράσινες Πόλεις και Πράσινες Κοινότητες της Κύπρου από το Κυπριακό Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Εκπαίδευσης, με τη συνεργασία του Γραφείου Επιτρόπου Περιβάλλοντος, και την υποστήριξη της Ένωσης Δήμων Κύπρου και της Ένωσης Κοινοτήτων Κύπρου. Η πρωτοβουλία αυτή οδήγησε τους Δήμους και τις Κοινότητές μας στο να αναλαμβάνουν πράσινες πρωτοβουλίες και να δημιουργούν πράσινα περιβαλλοντικά έργα τα οποία σταδιακά μεταμορφώνουν τις πράσινες πόλεις της Κύπρου μας. Την τελευταία πενταετία, πέραν από την ενίσχυση της ασφάλειας και της καθαριότητας που θεωρούνται εκ των ων ουκ άνευ, είδαμε πράσινα έργα όπως είναι οι εκτεταμένες δενδροφυτεύσεις και η δημιουργία πράσινων γλυπτών (π.χ. αγρινά και φλαμίγκο) στα αστικά πάρκα και στις νησίδες των δρόμων, επέκταση και αναβάθμιση των ευφυών συστημάτων π.χ. έξυπνη στάθμευση, έξυπνα φανάρια, έξυπνος φωτισμός πάρκων, έξυπνες εφαρμογές για ενημέρωση.

Παράλληλα, προωθήθηκε η εμπλοκή των πολιτών σε εκστρατείες μείωσης της οπτικής ρύπανσης και της βαρβαρότητας των οπαδικών συνθημάτων και πρωτοπόρα συστήματα διαλογής και διαχείρισης απορριμμάτων. Στις σημαντικές πράσινες περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες των Δήμων και Κοινοτήτων της Κύπρου περιλαμβάνονται, επίσης, η δημιουργία οικολογικών μονοπατιών, η περιβαλλοντική διαμόρφωση και αναβάθμιση ιστορικών πλατειών, η δημιουργία χώρων πρασίνου και ελεύθερων χώρων που σέβονται την ανθρωπογεωγραφία των πόλεων και την ιστορία του τόπου, η δημιουργία πράσινων σημείων, η ενεργειακή αναβάθμιση δημοτικών κτιρίων, οι εκστρατείες ενημέρωσης και περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, η ίδρυση μουσείων παραδοσιακών προϊόντων και η δημιουργία πράσινων γειτονιών.

Ασφαλώς, πολλά μπορούν να γίνουν ακόμη για την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας και τη δημιουργία αποτελεσματικών πράσινων πόλεων και στον τόπο μας. Το παράδειγμα του εξωτερικού με τις επιτυχημένες ευρωπαϊκές πόλεις όπως είναι π.χ. το Όσλο, η Κοπεγχάγη, η Στοκχόλμη, το Βίλνιους, η Βαλένσια, το Ταλίν και η Λισσαβόνα, που αποτέλεσαν και πράσινες πρωτεύουσες της Ευρώπης, μας δείχνουν τον δρόμο που πρέπει να καλύψουν οι πράσινες πόλεις της Κύπρου. Όμως είναι αδιαμφισβήτητο ότι οι πράσινες πόλεις μας βρίσκονται σε μια μεταμόρφωση σε εξέλιξη. Το σίγουρο είναι ότι η πράσινη μετάβαση και ο ψηφιακός μετασχηματισμός για να καταστεί η Ευρώπη η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος μέχρι το 2050 θα δημιουργήσει πολλές ευκαιρίες στις κυπριακές πόλεις οι οποίες θα πρέπει να είναι έτοιμες να αδράξουν τις ευκαιρίες και να υιοθετήσουν τις καινοτομίες που θα εμφανιστούν. 

Σε αυτό το περιβάλλον οι κυπριακές επιχειρήσεις και οι ΜΚΟ έχουν ουσιαστικό ρόλο να διαδραματίσουν ως συνεργάτες των τοπικών αρχών. Επιτυχημένες συμπράξεις μεταξύ των τοπικών αρχών με επιχειρήσεις και ΜΚΟ στο εξωτερικό έδειξαν ότι η δημιουργία συμπράξεων και συνεργειών μεταξύ του δημόσιου / ημιδημόσιου και ιδιωτικού τομέα μπορεί να είναι το κλειδί για την επίτευξη της αειφορίας. Για να προωθηθούν τέτοιες πράσινες πρωτοβουλίες και έργα χρειάζονται δύο πράγματα. Το πρώτο είναι να δοθεί στις πόλεις η ικανότητα και τα κίνητρα για τον προγραμματισμό, τη χρηματοδότηση και τις απαραίτητες υποδομές που να παρέχουν τη βάση για κατάλληλη καινοτομία για τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της πόλης. Το δεύτερο, είναι να δοθεί η δυνατότητα στον ιδιωτικό τομέα να συμμετέχει αποτελεσματικά σε αυτή τη διαδικασία, αξιοποιώντας κρατικούς, ιδιωτικούς και άλλους πόρους.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι πόλεις παράγουν περίπου το 70% των εκπομπών CO2, το οποίο αποτελεί σημαντικό μερίδιο των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Το μεγαλύτερο μέρος από αυτά παράγονται στα κτίρια και τις κατασκευές, στις αστικές μεταφορές και σε ενεργειακούς τομείς. Οι πράσινες πόλεις θα πρέπει να αποτελούν το όραμα κάθε τοπικής αρχής. Χρειαζόμαστε πράσινες πόλεις οι οποίες να είναι βιώσιμες, κλιματικά ουδέτερες και αειφόρες. Χρειαζόμαστε επίσης πράσινες πόλεις «φιλικές» προς το περιβάλλον, με μέσα μαζικής μεταφοράς σταθερής τροχιάς, με ενίσχυση της ποδηλατοκίνησης, με σημαντικό ποσοστό αστικής βιοποικιλότητας και χώρων πρασίνου, με αποτελεσματικές και φιλικές πολιτικές για τις συγκοινωνίες και τις ΑΠΕ. Είναι αναγκαίες, επίσης, πράσινες πόλεις με σημαντικό ποσοστό «ήσυχων περιοχών», με διαφύλαξη και διεύρυνση του φυσικού περιβάλλοντος, των πράσινων παραλιών, των δασών και των πάρκων, με αειφόρο διαχείριση των αστικών τους φυσικών πόρων και χωρίς ρύπανση.

Αναμένουμε ακόμα να δούμε πράσινες πόλεις φιλικές στους λιγότερο προνομιούχους, ηλικιωμένους, ανάπηρους, στα παιδιά και τους νέους, που να πράγουν την κοινωνική αρμονία και τη συλλογική ευημερία και ευτυχία. Ευελπιστούμε επίσης σε πράσινες πόλεις που να δίνουν έμφαση στην περιβαλλοντική διακυβέρνηση και στην περιβαλλοντική πολιτότητα, στις ισχυρότερες τοπικές κοινότητες, στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση, καθώς και σε πιο δημοκρατικές πόλεις με έργα ενεργού συμμετοχής των πολιτών και με κίνητρα για εμπλοκή στην τοπική πολιτική πρακτική και στην πολιτική, περιβαλλοντική και πολιτιστική ζωή της πόλης.