Δεν υπάρχουν προοπτικές για ανάπτυξη του εμπορίου στην Κύπρο, παρά μόνο εάν αλλάξουν οι οδηγίες της Κεντρικής Τράπεζας, του Υπουργείου Οικονομικών και των Τραπεζών υποστηρίζει σε συνέντευξή του ο επιχειρηματίας Φειδίας Δ. Νικολάου της εταιρείας Δ. Νικολάου & Υιοι Λτδ. Επισημαίνει ότι χρειάζεται τόνωση της ρευστότητας στις κυπριακές επιχειρήσεις ώστε να παραμείνουν βιώσιμες, ενώ τονίζει ότι οι τομείς των υπηρεσιών, του τουρισμού και των υδρογονανθράκων υπόσχονται πολλά στην οικονομία του τόπου τα επόμενα πέντε χρόνια. Τέλος, καταλήγει ότι οι Κύπριοι επιχειρηματίες μπορούν να επενδύσουν, ωστόσο χωρίς χρηματοδότηση από τις τράπεζες δεν μπορούν να προχωρήσουν.
Πώς αναπτύσσεται ο κλάδος του εμπορίου τα τελευταία χρόνια;
Τα τελευταία χρόνια, δηλαδή από το 2012 μέχρι το τέλος του 2015, ο κλάδος του εμπορίου δεν είχε σχεδόν καμία ανάπτυξη, με εξαίρεση τους τελευταίους έξι μήνες του 2015 κατά τους οποίους μερικές επιχειρήσεις που ασχολούνται με το εμπόριο και την βιομηχανία είχαν μια πάρα πολύ μικρή ανάπτυξη της τάξης του 0.25% - 0.50%. Όσον αφορά στις επιχειρήσεις που είχαν σχέση με τον κατασκευαστικό τομέα, ένα ποσοστό 50% έκλεισε, ένα άλλο 25% παραπαίει και ένα 25% παλεύει με νύχια και με δόντια να κρατηθεί, αφού ξεπουλούν ακίνητα σε τιμές κάτω του κόστους και αναμένουν ότι θα ανατείλουν καλύτερες μέρες για να επαναδραστηριοποιηθούν και να μειώσουν επιτέλους τη ζημιογόνα πορεία που βιώνουν τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Συνεπώς, χωρίς το κράτος να προχωρήσει στην εκτέλεση σοβαρών έργων υποδομής της τάξης των 750 εκατ. ευρώ τον χρόνο, το γενικό εμπόριο θα συνεχίσει να παραπαίει. Είναι σε όλους γνωστό ότι όταν δουλεύει το μυστρί δουλεύουν όλα τα παρεμφερή επαγγέλματα, όπως αυτά του ξυλουργού, του υδραυλικού, του ηλεκτρολόγου, του μηχανολόγου, του ελαιοχρωματιστή, του αρχιτέκτονα, του πολιτικού μηχανικού και του απλού εργάτη. Ακόμα και το εμπόριο τροφίμων, που είναι είδη πρώτης ανάγκης, μόνο με προσφορές κατορθώνει να επιβιώσει. Τα μικροκαταστήματα τροφίμων εργάζονται για τις τράπεζες, αφού τα δανειστικά επιτόκια είναι τα ψηλότερα στην Ευρώπη μεταξύ 5% - 7%, ενώ στην Αγγλία, Γερμανία Αυστρία, Ολλανδία, Γαλλία και Ιταλία κυμαίνονται από 1.7% έως 2.75% και ο μέσος όρος κόστους δανεισμού είναι 2.25%, ενώ στην Κύπρο αγγίζει το 6.75%.
Πώς αξιολογείτε την κατάσταση των κυπριακών τραπεζών, ιδιαίτερα τώρα που άρχισαν και πάλι να προσφέρουν δάνεια σε επιχειρήσεις;
Καταρχάς πιστεύω ότι τα μνημόνια της Τρόικας, που υπέγραψε η Κυβέρνηση και εφαρμόζει ο Υπουργός Οικονομικών με θρησκευτική ευλάβεια, πέτυχαν τον στόχο των Ευρωπαίων εταίρων της Κύπρου, που δεν ήταν άλλος από την καταστροφή της κυπριακής οικονομίας και όχι να διορθώσουν μόνο τα στραβά και τα παράλογα, όπως την υπερκατανάλωση και τις αλόγιστες δαπάνες του κράτους, όπως το κρατικό μισθολόγιο και τις πολλαπλές συντάξεις.
Σε καμία χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ούτε στην Ελλάδα, δεν έγινε κούρεμα καταθέσεων 100% όπως στη Λαϊκή Τράπεζα, με αποτέλεσμα να κλείσει η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα και 47% κούρεμα των μετόχων και πελατών της Τράπεζας Κύπρου, η οποία δυο χρόνια μετά, δεν είναι ακόμα σε θέση να παίξει τον ρόλο της ως το μεγαλύτερο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα της Κύπρου. Παράλληλα, η Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα και τα συνεργατικά πιστωτικά ιδρύματα κατέρρευσαν παρά το γεγονός ότι χρεώνουν τα ψηλότερα δανειστικά επιτόκια και πήραν από την Κυβέρνηση 2.2 δισεκατομμύρια ευρώ οικονομική βοήθεια.
Συνεπώς, ο κυπριακής λαός που στήριξε τις τράπεζες με το αίμα του και κατά συνέπεια ο επιχειρηματικός κόσμος έχουν γονατίσει οικονομικά.
Το χειρότερο δε είναι ότι η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου, με βάση τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Τράπεζας, προχώρησε στην έκδοση οδηγιών προς τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που δεν αφήνουν περιθώρια για χρηματοδότηση καμίας επιχείρησης, επειδή πριν από την οικονομική κρίση είχαν κέρδος, όμως τώρα μετά την οικονομική κρίση και τα οικονομικά μέτρα και κανονισμούς που εφαρμόζει η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου και κατ’ επέκταση οι Εμπορικές Τράπεζες, δεν χρηματοδοτούν καμία επιχείρηση και κανένα επιχειρηματία γιατί η επιχείρηση τους είναι ζημιογόνα και δεν παράγει κέρδος, έτσι θα οδηγηθούν χιλιάδες επιχειρήσεις στο κλείσιμο που πριν από την οικονομική κρίση ήταν κερδοφόρες. Είναι γνωστό ότι ο κάθε κανόνας έχει και εξαιρέσεις και πρέπει να αξιολογούνται σωστά οι επιχειρήσεις. Εκεί που είναι ξεκάθαρο ότι μια εταιρεία έχει σωστή οικονομική οργάνωση και διεύθυνση, πρέπει όταν υποβάλλει αίτηση χρηματοδότησης να αντιμετωπίζεται με σωστά κριτήρια, σωστές αποφάσεις, αν θέλουμε να ξεκινήσει αργά αλλά σταθερά η εμπορική και επιχειρηματική επαναδραστηριοποίηση. Διαφορετικά θα παραπαίουν οι επιχειρήσεις, το εμπόριο και η βιομηχανία.
Μετά από όσα αναφέρονται πιο πάνω δεν υπάρχει προοπτική για ανάπτυξη του εμπορίου στην Κύπρο, εκτός αν αλλάξουν οι οδηγίες της Κεντρικής Τράπεζας, του Υπουργείου Οικονομικών και των Τραπεζών.
Πώς θα χαρακτηρίζατε τον κλάδο του εμπορίου στην Κύπρο;
H απάντηση μου είναι λακωνική: Ελλείψει χρημάτων παρατηρείται στάση εμπορίου. Πετύχαμε τους στόχους της Τρόικας, να καταστραφεί κάθε οικονομική δραστηριότητα. Ευτυχώς οι τομείς των υπηρεσιών, του τουρισμού, των υδρογονανθράκων και μερικοί άλλοι δεν κατέρρευσαν και υπόσχονται πολλά στην οικονομία του τόπου τα επόμενα πέντε χρόνια. Όμως επιμένω ότι η χρηματοπιστωτική πολιτική της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου και των τραπεζών πρέπει να γίνει πιο ελαστική. Εκεί που πρέπει, να προχωρούν στην αξιολόγηση κάθε εμπορικής και οικονομικής πρότασης που προέρχεται από εγνωσμένης αξίας επιχειρηματίες και να αρχίσουν τη χρηματοδότησή τους. Μιλάμε για επιχειρήσεις που στο παρελθόν και πριν από την οικονομική κρίση ήταν κερδοφόρες και θεωρούνταν ως η σπονδυλική στήλη της κυπριακής οικονομίας.
Πώς κρίνετε το ότι οι τράπεζες δηλώνουν έτοιμες να χρηματοδοτήσουν καινοτόμες ιδέες νέων ανθρώπων 25 με 35 ετών;
Η κίνηση αυτή των τραπεζών είναι καλοδεχούμενη, όμως πρέπει πρώτιστα να γίνει και αξιολόγηση των παραδοσιακών επιχειρηματιών, ώστε να τυγχάνουν άμεσης χρηματοδότησης. Η θέση των τραπεζών ότι πρέπει οι εμπορευόμενοι να πωλήσουν ακίνητα και μηχανήματα για να εξοφλήσουν τις υποχρεώσεις τους προς τις τράπεζες θα οδηγήσει οριστικά στο κλείσιμο αυτών των επιχειρήσεων. Δεν είμαστε όλοι developers of land and buildings και πρέπει να πωλήσουμε το στοκ των ακινήτων που έχουμε για να εξοφλήσουμε τα δάνεια μας που χορήγησαν οι τράπεζες για την ανέγερσή τους. Όλος ο εμπορικός κόσμος χρειάζεται πίστωση χρόνου, μείωση των επιτοκίων και όπου είναι αναγκαίο και πρόσθετη χρηματοδότηση για επέλθει κέρδος που θα βοηθήσει στη σταδιακή εξόφληση καθυστερημένων δανείων. Ο κάθε ασθενής πρέπει να τύχει της σωστής ιατρικής διάγνωσης και να του δοθεί η σωστή θεραπευτική αγωγή, διαφορετικά θα επέλθει το μοιραίο.
Συνεπώς το εμπόριο στην Κύπρο έχει μέλλον, όμως χρειάζεται οικονομική στήριξη και όταν την πάρει θα μειωθεί η ανεργία και τα συσσίτια που είναι πρωτόγνωρα για την Κύπρο. Ακόμα και όταν έγινε η Τουρκική Εισβολή κράτησαν μόνο δυο χρόνια. Τώρα, με τα μνημόνια της Τρόικας και την πιστή εφαρμογή τους από τον Υπουργό Οικονομικών, πέρασαν τρία χρόνια και θα χρειαστούν άλλα τόσα για να ζήσουμε την πραγματική βελτίωση της οικονομίας, του εμπορίου, της βιομηχανίας και κατ’ επέκταση τη μείωση της ανεργίας στο 8%.
Πώς βλέπετε τα οικονομικά δεδομένα του νησιού;
Έχω την άποψη ότι τα οικονομικά δεδομένα της Κύπρου ήταν, είναι και θα είναι ίσως τα καλύτερα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά οι εκάστοτε Κυβερνήσεις δεν τα αξιολόγησαν ούτε και τα προώθησαν διαχρονικά, εκτός από τον τομέα του τουρισμού αλλά και σε αυτόν έβαλαν τροχοπέδη και εμπόδια με μέτρα και αποφάσεις που δεν επέτρεπαν τη μεγάλη δυναμική που είχε και έχει η τουριστική βιομηχανία του νησιού.
Η ανταγωνιστικότητα του τουριστικού προϊόντος της Κύπρου είναι η χειρότερη στη Μέση Ανατολή, την Τουρκία, την Ελλάδα και τη Μάλτα. Συνεπώς, με μια λελογισμένη φορολογική πολιτική αλλά και εκλογικευμένο εργατικό λειτουργικό κόστος θα είναι πιο ανταγωνιστικό το τουριστικό πακέτο της Κύπρου και θα διπλασιαστεί ο αριθμός των τουριστών που την επισκέπτονται.
Πώς κρίνετε τις εξελίξεις και τις κινήσεις στον τομέα της ενέργειας;
Ο κλάδος της ενέργειας αποκτά μεγάλη δυναμική. Όσον αφορά, όμως, στον υποθαλάσσιο φυσικό πλούτο και ειδικότερα την εξεύρεση υδρογονανθράκων στην Κυπριακή ΑΟΖ έχω να παρατηρήσω ότι η Κυβέρνηση και το αρμόδιο Υπουργείο κινούνται με αργούς ρυθμούς. Συνεπώς πρέπει εδώ και τώρα να προχωρήσουμε στη λύση του Κυπριακού, για να απελευθερωθεί το νησί από τα γεωπολιτικά βαρίδια και τις απειλές της Τουρκίας και να προχωρήσουμε στην εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων το συντομότερο. Πιστεύω ότι η οποιαδήποτε υποφερτή λύση στο εθνικό μας πρόβλημα θα είναι καλύτερη από τη μη λύση.
Και στο κεφάλαιο της ενέργειας, όμως, χωρίς υγιές τραπεζικό σύστημα δεν μπορούμε να προχωρήσουμε και να πετύχουμε τους στόχους μας. Να βγαίνει ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο Υπουργός Οικονομικών και άλλοι αξιωματούχοι και να λένε ότι η Κύπρος έχει απεριόριστες οικονομικές δυνατότητες και ευκαιρίες για ξένες επενδύσεις και να καλούν Κινέζους, Ρώσους, Αμερικάνους και άλλους να επενδύσουν στην Κύπρο δεν είναι ό,τι καλύτερο. Οι Κύπριοι επιχειρηματίες μπορούν να επενδύσουν, όμως χωρίς τη χρηματοδότηση των επενδύσεών τους από τις τράπεζες δεν μπορούν να προχωρήσουν.
Ποια θεωρείτε ότι είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια για την οικονομική ανάπτυξη της Κύπρου;
Καταρχάς, ο προστατευτισμός των Κυπριακών Αερογραμμών, που δεν ήταν τίποτε άλλο από έναν ιπτάμενο μινώταυρο με εκατομμύρια ζημιές, τις οποίες κάλυπτε με τα λεφτά του Κύπριου φορολογούμενου. Επιπρόσθετα, οι Κυβερνήσεις δεν τολμούσαν να εφαρμόσουν την πολιτική των ανοικτών αιθέρων για να διατηρείται το μονοπώλιο των Κυπριακών Αερογραμμών.
Εμπόδια και θέματα τα οποία χρήζουν άμεσης επίλυσης είναι σήμερα, μεταξύ άλλων:
(α) Οι φόροι ταξιδιού, τα αεροπορικά τέλη που επιβάλλει ο διαχειριστής των αεροδρομίων είναι τα ακριβότερα στην Ευρώπη και όλα αυτά εφαρμόζονται με την ανοχή της Κυπριακής Κυβέρνησης.
(β) Οι περιορισμοί στους συντελεστές δόμησης για τουριστική ανάπτυξη και οι χρονοβόρες διαδικασίες για έκδοση πολεοδομικής άδειας, άδειας οικοδομής και πιστοποιητικά έγκρισης. Η γραφειοκρατία ζει και βασιλεύει λόγω εμπλοκής τουλάχιστον 10-15 εμπλεκομένων φορέων για να εκδοθεί πολεοδομική άδεια και μετά πρέπει να περάσουν έξι με 12 μήνες για έκδοση άδειας οικοδομής.
(γ) Τα δυσβάστακτα αποχετευτικά τέλη είναι ακόμα ένα σοβαρό πρόβλημα, τα τέλη σκυβάλων, τέλη διανυκτέρευσης, το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας και κατανάλωσης νερού, συν η επιβάρυνση του λογαριασμού Υδατοπρομήθειας με τέλος επεξεργασίας των λυμάτων που παροχετεύουν τα τουριστικά συγκροτήματα στα βιολογικά συστήματα της περιφέρειας που δραστηριοποιούνται. Ένα ξενοδοχείο 5 αστέρων στη Λεμεσό πληρώνει εξ όσων πολύ καλά γνωρίζω 150.000 ευρώ τον μήνα ηλεκτρισμό, 25.000 ευρώ για Υδατοπρομήθεια και 12.500 ευρώ αποχετευτικά τέλη κτλ.
Πώς κινείται ο κλάδος των ακινήτων που επηρεάζει και τον δικό σας τομέα;
Ο κλάδος των ακινήτων άρχισε να ανακάμπτει αργά αλλά σταθερά και το 2015 έγιναν αρκετές πωλήσεις σε Κινέζους, Ρώσους και Ουκρανούς που θέλουν να αποκτήσουν το κυπριακό διαβατήριο και να γίνουν Ευρωπαίοι πολίτες. Οι τιμές των ακινήτων έχουν μειωθεί τα τελευταία τέσσερα χρόνια κατά 30% με 50% ανάλογα με την πόλη και την περιοχή. Πιστεύω ότι οι τιμές έπιασαν πάτο (τιμές 2006) και δεν πρόκειται να μειωθούν περαιτέρω. Ήδη ορισμένων ακινήτων αυξήθηκαν κατά 3% - 5%.
Αναφορικά με τις τιμές των υλικών οικοδομής παρατηρείται ότι έχουν μειωθεί αισθητά, ως επίσης το εργατικό κόστος, με αποτέλεσμα να μπορούν όσοι δεν έχουν οικογενειακή ή επαγγελματική στέγη και νοοουμένου ότι έχουν τουλάχιστον το 50% των μετρητών για την επένδυσή τους σε ακίνητα, να προχωρήσουν.
Τους τελευταίους έξι μήνες έχουν προκηρυχθεί διάφορα μεγάλα έργα, όπως αυτά του Δήμου Λευκωσίας στην Τάφρο, η επέκταση του Πανεπιστημίου Κύπρου, τα έργα για ανάπλαση της πόλης της Πάφου, τρία ξενοδοχεία στη Λεμεσό και άλλα projects, τα οποία θα χρειαστούν 10.000 τόνους σίδερο και άλλα υλικά οικοδομής, ενώ θα βοηθήσουν στο να εργοδοτηθούν αρκετοί στον κατασκευαστικό τομέα. Όμως έχουμε ακόμα πάρα πολύ δρόμο να διανύσουμε μέχρι να φθάσουμε τα λογικά και αναμενόμενα επίπεδα ανάπτυξης στον κατασκευαστικό τομέα.
Πώς η εταιρεία σας βιώνει την πτώση των εργασιών;
Η εταιρεία Δ. Νικολάου & Υιοί Λτδ το 2007 και 2008 πωλούσε 6.500 τόνους σίδερο τον μήνα και τώρα πωλεί μόνο 650, δηλαδή μειώθηκαν οι πωλήσεις μας κατά 90%. Δεν πιστεύω ότι θα αυξηθούν οι πωλήσεις των υλικών οικοδομής στα επίπεδα του 2007 – 2008, όμως έχω την άποψη ότι αν λυθεί το Κυπριακό το 2016 και όταν αρχίσει η εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων το 2018 τότε θα ανακάμψει θεαματικά ο τομέας των κατασκευών, θα μειωθεί η ανεργία και η οικονομική ανάπτυξη θα γίνει αισθητή σε όλους, με το ΑΕΠ να ξεπερνά το 3% - 4% τον χρόνο. Όλες οι επιχειρήσεις θα πάρουν το μερίδιο που τους ανήκει, έτσι και η Δ. Νικολάου & Υιοι Λτδ θα πάρει το δικό της και θα πωλεί μίνιμουμ 3.000 τόνους σίδερο τον μήνα, ενώ θα αυξηθούν οι πωλήσεις ειδών υγιεινής, υλικών οικοδομής και DIY.
Εταιρικό προφίλ
Δ. Νικολάου & Υιοι Λτδ
1968: Το πρώτο κατάστημα υλικών οικοδομής και ειδών υγιεινής.
1977-1978: Κτίζονται στη λεωφόρο Φραγκλίνου Ρούσβελτ γραφεία, εκθεσιακοί χώροι και αποθήκη.
1982-1983: Η Nicolaou Bros Tourist Enterprises Ltd αγοράζει το 48% του μετοχικού κεφαλαίου της Hadjisoteriou & Nicolaou Tourist Enterprises Ltd και κτίζεται το ξενοδοχείο Asterias Beach στην Αγία Νάπα.
1989-1991: Κτίζεται το Ξενοδοχείο Ajax στην Λεμεσό.
1990 – 1991: Η Δ. Νικολάου αγοράζει κτήμα στη Λευκωσία και κτίζει γραφεία, εκθεσιακούς χώρους και αποθήκες σιδήρου, ειδών υγιεινής και άλλων υλικών οικοδομής.
2004-2005: Η εταιρεία κατεδαφίζει τα κτίρια στο Ζακάκι και κτίζει νέους εκθεσιακούς χώρους, γραφεία και αποθήκες συνολικού εμβαδού 12. 000 τ.μ. και 200 χώρους στάθμευσης.
2005-2006: Kτίζει εκθεσιακούς χώρους ειδών υγιεινής, γραφεία και αποθήκες και δημιουργεί τη Βιομηχανία Επεξεργασίας Σιδήρου στη Βιομηχανική Περιοχή Φρενάρους με συνολικό εμβαδόν 6.500 τ.μ.
2008-2009: Aγοράζει κτήμα στη Βιομηχανική Περιοχή Κάτω Πολεμιδιών και κτίζει γραφεία, κεντρικές αποθήκες και Βιομηχανία Επεξεργασίας Σιδήρου και Δομικών Πλεγμάτων με συνολικό εμβαδόν 12. 000 τ.μ.
2009-2010: H Δ. Νικολάου & Υιοι Λτδ αγοράζει το 100% του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας Σιδηρεμπορική Λτδ, προχωρεί στην ανέγερση γραφείων και αποθηκευτικών χώρων καθώς και στη δημιουργία Βιομηχανίας Επεξεργασίας Σιδήρου και Δομικών Πλεγμάτων στην Β’ Βιομηχανική Περιοχή Αγίας Βαρβάρας στην Πάφο.
2014-2015: Δημιουργεί Υπεραγορά Τροφίμων στα ακίνητά της στη λεωφόρο Φραγκλίνου Ρούσβελτ στο Ζακάκι και συμπληρώνει το επιχειρηματικό της πρόγραμμα.
Στόχος της εταιρείας είναι να ανακτήσει την πρωτοκαθεδρία της στις πωλήσεις σιδήρου, δομικών πλεγμάτων και υλικών οικοδομής.
