Η σκόνη από τις ερήμους μπορεί να μεταφερθεί σε μεγάλες αποστάσεις, κάτι που οι κάτοικοι στην Κύπρο το γνωρίζουν πολύ καλά, μιας και κατά την περίοδο της άνοιξης και των πρώτων φθινοπωρινών μηνών είναι πολύ συχνά τα φαινόμενα μεταφοράς σκόνης, τα οποία επηρεάζουν σημαντικά τη ζωή των ανθρώπων και κυρίως των ευπαθών ομάδων.
Οι μηχανισμοί μεταφοράς από τις ερημικές περιοχές της Αφρικής έχουν μελετηθεί σε μεγάλο βαθμό, χωρίς να δίνουν πάντα ικανοποιητικές εξηγήσεις, ενώ πραγματοποιήθηκαν πολύ λίγες μελέτες μεταφοράς σκόνης από τις ερημικές περιοχές της Μέσης Ανατολής, με αποτέλεσμα τα προγνωστικά μοντέλα να αποτυγχάνουν σε μεγάλο βαθμό.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του επεισοδίου μεταφοράς σκόνης από τη Μέση Ανατολή, που έπληξε την Κύπρο τον Σεπτέμβριο του 2015, όπως έδειξε η μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο εργαστήριο Τηλεπισκόπησης της Ατμόσφαιρας από τη δρα Ροδάνθη Μαμούρη.
Η μελέτη των μηχανισμών αυτών, αλλά και η απόκτηση νέας γνώσης σχετικά με τη συμβολή των σωματιδίων στον σχηματισμό ή τη διάλυση των νεφών και κατ’ επέκταση στη δημιουργία βροχής, οδήγησε στην υλοποίηση ενός πρωτοπόρου και σημαντικού πειράματος, που πραγματοποιείται για πρώτη φορά στην Κύπρο αλλά και στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου γενικότερα.
Το πείραμα Cy-CARE
Στο πλαίσιο της μακροχρόνιας συνεργασίας του Ερευνητικού Κέντρου «ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΗΣ» του ΤΕΠΑΚ και συγκεκριμένα του εργαστηρίου Τηλεπισκόπησης της Ατμόσφαιρας και του Ινστιτούτου Έρευνας της Τροπόσφαιρας TROPOS της Λειψίας στη Γερμανία, υλοποιείται το πείραμα Cy-CARE (Cyprus Clouds Aerosols and Rain Experiment), το οποίο ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2016 και θα ολοκληρωθεί τον Φεβρουάριο του 2018.
Οι κύριοι ερευνητές που συμμετέχουν σ’ αυτό από το ΤΕΠΑΚ είναι η δρ Ροδάνθη Μαμούρη και η δρ Αργυρώ Νισαντζή, ενώ από το TROPOS συμμετέχουν ο Dr. Albert Ansmann, o Dr. Johannes Bühl, o Dr. Patric Seifert και ο Dr. Ronny Engelmann. Για τις ανάγκες του πειράματος και συγκεκριμένα για την παρατήρηση των σωματιδίων, των νεφών και των μετεωρολογικών παραμέτρων της ατμόσφαιρας, φιλοξενείται στους χώρους του ΤΕΠΑΚ στη Λεμεσό κινητή μονάδα μελέτης του Ερευνητικού Κέντρου TROPOS της Λειψίας (Leipzig Aerosol and Cloud Remote Observations System-LACROS).
Η εν λόγω μονάδα αποτελείται από δύο προκατασκευασμένα εργαστήρια, τα οποία είναι εφοδιασμένα με τεχνικές τηλεπισκόπησης τελευταίας τεχνολογίας, μεταξύ των οποίων radar για την καταγραφή των νεφών και της βροχής, Raman lidar για την κατακόρυφη καταγραφή των αερολυμάτων, Doppler lidar για την καθ’ ύψος απεικόνιση του ανέμου και ραδιόμετρο μικροκυμάτων για την κατακόρυφη απεικόνιση των υδρατμών.
Το πείραμα A-LIFE
Επιπρόσθετα με το Cy-CARE, μεταξύ 3 και 30 Απριλίου του 2017, πραγματοποιήθηκε το πείραμα A-LIFE (Absorbing aerosol layers in a changing climate: aging, lifetime and dynamics) με επιστημονική υπεύθυνο την καθηγήτρια Bernadett Weinzierl του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Η εκστρατεία πεδίου A-LIFE στηρίζεται κυρίως στις εναέριες μετρήσεις του ερευνητικού αεροπλάνου Falcon της Γερμανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (DLR), που πραγματοποιήθηκαν από το αεροδρόμιο της Πάφου. Η εκστρατεία A-LIFE έχει ως κύριο στόχο τη διερεύνηση των ιδιοτήτων των σωματιδίων που απορροφούν στην ηλιακή ακτινοβολία (πχ. ερημική σκόνη) για την εκτίμηση της επίδρασής τους στο ισοζύγιο της ακτινοβολίας (κλιματική αλλαγή).
Tο Ερευνητικό Κέντρο «ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΗΣ» του ΤΕΠΑΚ, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο TROPOS (Cy-CARE) και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (Pre-TECH), πραγματοποίησαν ταυτόχρονες επίγειες παρατηρήσεις με όργανα τελευταίας τεχνολογίας σε Κύπρο και Κρήτη, αντίστοιχα, κατά τη διάρκεια των ερευνητικών πτήσεων. Στο ΤΕΠΑΚ φιλοξενήθηκαν πλέον των πέντε οργάνων και ερευνητών από το Πανεπιστήμιο Ludwig Maximialians του Μονάχου στη Γερμανία και του Πανεπιστημίου του Valladolid στην Ισπανία.
Πιο συγκεκριμένα, το σύστημα αναφοράς lidar του δικτύου ACTRIS, με επιστημονικό υπεύθυνο τον Dr. Volker Freudenthaler από το Πανεπιστήμιο Ludwig Maximialians του Μονάχου, φιλοξενήθηκε μεταξύ 21 Μαρτίου και 5 Μαΐου του 2017 για την υλοποίηση συντονισμένων μετρήσεων, με στόχο τη βελτιστοποίηση του συστήματος lidar του ΤΕΠΑΚ και την εξασφάλιση ποιοτικών μετρήσεων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Η σύμπραξη
Η σύμπραξη αυτή των ερευνητικών πειραμάτων Cy-CARE, A-LIFE και Pre-TECT επιβεβαιώνει την εξαιρετική συνεργασία μεταξύ της Γερμανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (DLR), του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΝΟΑ), του Ερευνητικού Κέντρου TROPOS της Λειψίας και του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου της Κύπρου. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι φορείς αυτοί, μαζί με το Τμήμα Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών του Υπουργείου Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων, αποτελούν τους συνεργαζόμενους φορείς στο ερευνητικό πρόγραμμα της ΕΕ Teaming for Excellence ΄EXSELSIOR’ H2020- WIDESREAD-2016-2017:Teaming Phase 1, που εξασφάλισε την υψηλότερη πανευρωπαϊκά βαθμολογία («Άριστα» 15/15) και συντονίζεται από το Ερευνητικό Κέντρο «EΡΑΤΟΣΘΕΝΗΣ» του ΤΕΠΑΚ.
Το έργο EXCELSIOR (ERATOSTHENES: Excellence Research Centre for Earth Surveillance and Space-Based Monitoring of the Environment), με Επιστημονικό Υπεύθυνο τον Αντιπρύτανη Ακαδημαϊκών Υποθέσεων, Καθηγητή Δ. Γλ. Χατζημιτσή, στοχεύει στη δημιουργία ενός Ερευνητικού Κέντρου Αριστείας, έχοντας ως θεμέλιο λίθο την υφιστάμενη δυναμική του Ερευνητικού Κέντρου «ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΗΣ» του ΤΕΠΑΚ. Κύριος στόχος του έργου είναι η ανάπτυξη του κέντρου σε τομείς τεχνολογικής αιχμής και καινοτομίας, καθιερώνοντάς το σε ένα πρότυπο, αυτόνομο και αυτοσυντηρούμενο Κέντρο Αριστείας, που θα παρέχει υψηλής ποιότητας υπηρεσίες σε τοπικό, εθνικό, ευρωπαϊκό και Διεθνές επίπεδο.
Σχετικό βίντεο: https://www.youtube.com/watch?v=nBT8D9eqW0I&feature=youtu.be
