Του Θεόδωρου Ζαχαριάδη, Αναπληρωτή Καθηγητή στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου
Βρισκόμαστε στην περίοδο του σχεδιασμού και της ανακοίνωσης μέτρων για την αναθέρμανση της οικονομίας. Προφανώς, η προσοχή της κυβέρνησης και των πολιτικών κομμάτων είναι στραμμένη στην ανακούφιση των εργαζομένων και επιχειρήσεων που επλήγησαν περισσότερο τους τελευταίους μήνες. Στο πλαίσιο αυτό όμως, δεν πρέπει να χάσουμε από τα μάτια μας τις εξελίξεις που έρχονται, και για τις οποίες πρέπει να προετοιμαζόμαστε. Η αντιμετώπιση μελλοντικών επιδημιών και η ανάγκη για εντονότερο ψηφιακό μετασχηματισμό έρχονται στο μυαλό όλων. Όμως οι περιβαλλοντικές εξελίξεις δεν μπορούν να περιμένουν – είναι κι αυτές τομέας στον οποίο πρέπει από σήμερα να δοθεί πολύ υψηλή προτεραιότητα. Ας εξηγήσουμε γιατί.
1. Το περιβάλλον αποτελεί πανευρωπαϊκό στόχο μεγάλης σημασίας. Η ευρωπαϊκή κατεύθυνση είναι σαφής: Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal). Τη στηρίζουν οι αρχηγοί των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που σε όλες τις συνόδους τους από τον Μάρτιο μέχρι σήμερα τονίζουν την ανάγκη για ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας «ενσωματώνοντας την πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό». Η οικονομική ανασυγκρότηση των κοινωνιών πρέπει να οδηγεί στη μετάβαση σε οικονομίες με πολύ χαμηλότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, αφενός γιατί έτσι μειώνονται οι κοινωνικές ανισότητες και αφετέρου γιατί αυξάνεται η ανθεκτικότητα των κοινωνιών απέναντι σε μελλοντικές φυσικές καταστροφές και επιδημίες. Άλλωστε, φαίνεται πως όλες οι χώρες θα βρεθούμε μπροστά σε σοβαρές συνέπειες τα επόμενα χρόνια λόγω κλιματικής αλλαγής. Η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί σοβαρό αριθμό θανάτων ακόμα και στην Κύπρο, ενώ οι φυσικοί πόροι και πολλά οικοσυστήματα βρίσκονται επίσης σε κατάσταση κρίσης.
2. Η προστασία του περιβάλλοντος είναι οικονομικά αποδοτική, ήδη από σήμερα. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ενέργεια και το Κλίμα, που υποβλήθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιανουάριο του 2020, καταγράφει πολλά μέτρα στους τομείς της εξοικονόμησης ενέργειας, της διείσδυσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της ενεργειακής αξιοποίησης αποβλήτων και των δημόσιων μεταφορών, των οποίων οι επενδύσεις αποδίδουν καθαρό οικονομικό όφελος ήδη πριν από το 2030. Για να υλοποιηθούν αυτά χρειάζεται πολιτική βούληση, για να μην περιμένουμε να μας επιβληθούν από μια φυσική καταστροφή ή από πρόστιμα από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό δεν σημαίνει μόνο δημόσιες επενδύσεις και «κίνητρα» με την έννοια των χορηγιών. Έχει μεγάλη σημασία και ο ανασχεδιασμός του φορολογικού συστήματος σε μια πράσινη κατεύθυνση. Το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε το φθινόπωρο του 2019 να θέσει σε διαβούλευση μια πρόταση για πράσινη φορολογική μεταρρύθμιση. Οι καιροί δεν περιμένουν, τώρα είναι η ώρα.
3. Οι πράσινες πολιτικές μπορούν να τονώσουν την ανάπτυξη και την απασχόληση. Η περιβαλλοντική πολιτική της ΕΕ είναι φιλόδοξη και απαιτητική, αλλά δημιουργεί και πολύ μεγάλες επιχειρηματικές ευκαιρίες που διαχέονται σε όλο τον παραγωγικό ιστό, γιατί αφορούν την εξοικονόμηση ενέργειας, τις βιώσιμες μεταφορές, την εξαγωγή πρώτων υλών, τις συσκευασίες των προϊόντων, τη διαχείριση των αποβλήτων και πολλά άλλα. Οι ευκαιρίες αυτές μπορούν να αξιοποιηθούν με τη δημιουργία καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών και στην Κύπρο. Μια στοχευμένη υποστήριξη – είτε με απευθείας χορηγίες είτε με αυξημένες κρατικές εγγυήσεις – μιας πληθώρας ιδιωτικών επενδύσεων που θα υπηρετούν τους στόχους για αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και παραγωγική χρήση των φυσικών πόρων μπορεί να δώσει καλές δουλειές σε εργαζομένους διαφόρων δεξιοτήτων.
Συνοψίζουμε: Είναι προφανές ότι αυτή τη στιγμή έχει προτεραιότητα η διασφάλιση ή και αύξηση της απασχόλησης. Αυτό όμως δεν πρέπει να γίνει με τις συνηθισμένες ως τώρα προσεγγίσεις. Είναι ευκαιρία αυτή η στήριξη να οδηγήσει σε πράσινες θέσεις εργασίας που θα ανταποκρίνονται στις μελλοντικές ανάγκες, ενθαρρύνοντας την παραγωγή καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών που θα μειώνουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της οικονομίας. Με αυτό τον τρόπο θα επιταχυνθεί η προσαρμογή της κυπριακής οικονομίας στις αλλαγές που φέρνει η μετάβαση σε μια έντονα ψηφιακή, αλλά και περιβαλλοντικά πολύ πιο απαιτητική, εποχή.
